Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là chứng thư pháp lý xác lập mối quan hệ hợp pháp giữa Nhà nước và người sử dụng đất. Trong pháp luật về đất đai, việc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cho cá nhân, tổ chức có ý nghĩa rất quan trọng, là căn cứ để xây dựng các quy định cụ thể về đăng ký, theo dõi biến động, quy hoạch, kiểm soát các giao dịch dân sự về đất đai…
Thông qua việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giúp cơ quan nhà nước quản lý đất đai chặt chẽ hơn trên phạm vi địa bàn của mình. Tuy nhiên, qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai, trong đó có khiếu kiện về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại Ủy ban nhân dân (UBND) huyện Diên Khánh cho thấy: trong quá trình thẩm tra cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của các cơ quan tham mưu còn gặp những sai sót, dẫn đến Tòa án phải tuyên hủy GCNQSDĐ hoặc có trường hợp UBND huyện phải thu hồi lại GCNQSDĐ đã cấp. Cụ thể:
1. Vụ bà Nguyễn Thị Liên (địa chỉ: 295 Nguyễn Văn Lượng, phường 10, quận Gò Vấp, TP. Hồ Chí Minh) khởi kiện yêu cầu hủy 02 GCNQSDĐ:
- GCNQSDĐ số BL 055198, số vào sổ cấp GCN: CH02115 đối với diện tích 1979,7m2 đất thuộc thửa đất số 41 tờ bản đồ số 49 thị trấn Diên Khánh do UBND huyện Diên Khánh cấp cho ông Phan Thanh Hải vào ngày 22/10/2012.
- GCNQSDĐ số BL 055197, số vào sổ cấp GCN: CH02114 đối với diện tích 2222,3m2 đất thuộc thửa đất số 42 tờ bản đồ số 49 thị trấn Diên Khánh do UBND huyện Diên Khánh cấp cho ông Phan Hẩu vào ngày 22/10/2012.
Nguồn gốc nhà, đất tại thửa đất số 41 và số 42 tờ bản đồ số 49 thị trấn Diên Khánh là của các cụ Nguyễn Kinh Tế và Nguyễn Thị Diệu để lại. Bà Nguyễn Thị Dần được cụ Tế, cụ Diệu cho 01 sào đất (một phần của thửa đất số 41 và 42). Quá trình sử dụng đất, ông Nguyễn Văn Hải (cháu nội của cụ Tế, cụ Diệu) và bà Nguyễn Thị Liên (con gái của cụ Tế, cụ Diệu) có khởi kiện tại Tòa án để yêu cầu chia tài sản chung đối với các thửa đất nói trên được Tòa án các cấp (sơ và phúc thẩm) đình chỉ giải quyết vụ án vì chưa đủ điều kiện khởi kiện.
Trong khi đó, ngày 22/10/2012 UBND huyện Diên Khánh cấp GCNQSDĐ cho ông Phan Thanh Hải, Phan Hẩu trên cơ sở đăng ký, kê khai của ông Hải, ông Hẩu và Văn bản thỏa thuận phân chia thừa kế của các con ông Phan Hanh và bà Nguyễn Thị Dần (được UBND thị trấn Diên Khánh chứng thực ngày 11/5/2012) với nội dung: Nguồn gốc đất do cụ Nguyễn Kinh Tế để lại; cụ Tế và cụ Diệu làm giấy cho bà Dần 01 sào, phần còn lại 03 sào để lại cho bà Dần không có giấy tờ. Theo UBND huyện Diên Khánh, phần diện tích 03 sào đất để lại cho bà Dần tuy không có giấy tờ nhưng khi các ông Phan Thanh Hải, Phan Hầu có đơn yêu cầu cấp GCNQSDĐ thì Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án số 03/2012/QĐPT ngày 24/02/2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã có hiệu lực pháp luật.
Trong quá trình kiểm sát, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa nhận thấy: cơ quan tham mưu, trình UBND huyện cấp GCNQSDĐ trong hai hai trường hợp nêu trên đã không hiểu đúng quy định của pháp luật về đất đai, cụ thể như sau:
Khi ông Phan Thanh Hải, Phan Hẩu đề nghị cấp GCNQSDĐ thì đất đang có tranh chấp, quyết định đình chỉ giải quyết vụ án của Tòa án không phải là quyết định giải quyết tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất nhưng UBND huyện Diên Khánh lại căn cứ vào đó để xét cấp GCNQSDĐ là không đúng. Mặt khác, ông Nguyễn Văn Hải và bà Nguyễn Thị Liên (các đồng thừa kế của cụ Tế, cụ Diệu) không xác nhận việc cụ Tế, cụ Diệu đã cho bà Dần diện tích 03 sào đất; các người con của bà Dần không có tài liệu, chứng cứ nào chứng minh là cụ Tế, cụ Diệu đã cho hoặc để thừa kế lại cho bà Dần đối với toàn bộ thửa đất số 41 và 42. Khi thực hiện việc cấp GCNQSDĐ, UBND huyện Diên Khánh chỉ căn cứ vào Văn bản thỏa thuận của các đồng thừa kế của bà Dần mà không có sự thỏa thuận của các đồng thừa kế khác của cụ Tế, cụ Diệu (ông Nguyễn Văn Hải, bà Nguyễn Thị Liên) để cấp GCNQSDĐ đối với các thửa đất nói trên là không đúng với quy định tại khoản 2 Điều 50 Luật Đất đai năm 2003.
Chính vì vậy, bản án hành chính phúc thẩm số 15/2013/HC-PT và số 16/2013/HC-PT ngày 25/12/2013 của Tòa án nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã tuyên xử hủy cả hai GCNQSDĐ mà UBND huyện Diên Khánh đã cấp cho ông Phan Thanh Hải và ông Phan Hẩu.
2. Vụ ông Nguyễn Ngọc Chánh (địa chỉ: 01 Ngô Thời Nhiệm, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) khiếu kiện quyết định thu hồi GCNQSDĐ đã cấp cho ông Trần Chí Cường và bà Huỳnh Thị Ái Liên
Hồ sơ vụ án hành chính thể hiện: Thửa đất số 31, tờ bản đồ số 43 thị trấn Diên Khánh có diện tích 2.031,5m2 do bà Vân Thị Bảy đăng ký sổ bộ ruộng đất năm 1989. Năm 2001, bà Vân Thị Bảy và chồng là Trần Di Lịch chết, không để lại di chúc. Trên cơ sở biên bản họp gia đình ngày 16/3/2006, các người con ông Lịch, bà Bảy, gồm: Trần Chí Dũng, Trần Thị Như Trang, Trần Minh Phương, Trần Thị Điểm và Trần Chí Cương thống nhất giao cho Trần Chí Cường “được toàn quyền quản lý và sử dụng để làm thủ tục đăng ký cấp sổ đỏ với Nhà nước” được UBND thị trấn Diên Khánh xác nhận ngày 16/3/2006 với nội dung “biên bản họp gia đình trên tinh thần tự nguyện. Các chữ ký trên là đúng”. Ngày 18/5/2007, ông Trần Chí Cường và bà Huỳnh Thị Ái Liên được UBND huyện Diên Khánh cấp GCNQSDĐ số H0825.
Ngày 24/9/2010, ông Trần Chí Cường, bà Huỳnh Thị ái Liên ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên cho ông Nguyễn Ngọc Chánh.
Ngày 18/7/2011, ông Trần Chí Dũng và các chị em trong gia đình khiếu nại cho rằng ông Trần Chí Cường tự ý lập biên bản họp gia đình và giả mạo chữ ký của các anh chị trong gia đình để được cấp GCNQSDĐ.
Kết luận giám định của Phòng Kỹ thuật hình sự- Công an tỉnh Khánh Hòa thì chữ ký của các ông, bà Trần Chí Dũng, Trần Minh Phương, Trần Thị Như Trang, Trần Thị Điểm trong biên bản họp gia đình ngày 16/3/2006 là do người khác ký. Ông Trần Chí Cường cũng thừa nhận do chính ông tự giả chữ ký của các anh chị em.
Sau đó, UBND huyện Diên Khánh đã phải thu hồi lại GCNQSDĐ đã cấp cho ông Trần Chí Cường.
Như vậy, khi làm thủ tục cấp GCNQSDĐ cho ông Trần Chí Cường, UBND huyện Diên Khánh dựa vào biên bản họp gia đình ngày 16/3/2006 được UBND thị trấn Diên Khánh xác nhận cùng ngày. Mặc dù không có sự thỏa thuận giữa các anh chị em ông Trần Chí Cường, những người này không ký trước mặt cán bộ UBND thị trấn Diên Khánh. Thế nhưng UBND thị trấn Diên Khánh lại xác nhận “biên bản họp gia đình trên tinh thần tự nguyện. Các chữ ký trên là đúng". Điều đó cho thấy cán bộ giúp việc thiếu trách nhiệm trong việc tham mưu cho UBND huyện cấp GCNQSDĐ.
3. Vụ ông Huỳnh Ngọc Luyến (địa chỉ: thôn 2, Diên Phú, Diên Khánh) khiếu kiện quyết định thu hồi GCNQSDĐ đã cấp cho ông Luyến
Nguồn gốc các thửa đất số 49 và 50 tờ bản đồ số 10 xã Diên Phú, Diên Khánh do cha mẹ ông Luyến là ông Huỳnh Ngọc Minh và bà Trần Thị Huệ tạo lập. Năm 1992, ông Huỳnh Ngọc Minh chết, không để lại di chúc. Ngày 25/10/1995, mẹ ông Luyến (Trần Thị Huệ) cùng các con (Huỳnh Ngọc Long, Huỳnh Ngọc Luyến, Huỳnh Thị Ngọc Liên, Huỳnh Thị Lý, Huỳnh Thị Lai) lập văn bản thỏa thuận chuyển đất từ đường hương hỏa cho ông Huỳnh Ngọc Luyến với nội dung: ông Luyến được quyền đăng ký, sử dụng toàn bộ diện tích 880m2 đất; ông Luyến phải bảo quản, quản lý đất gò mã của gia tộc, đồng thời không được sang nhượng với bất cứ hình thức nào.
Ông Huỳnh Ngọc Luyến được UBND huyện Diên Khánh cấp GCNQSDĐ số 00863QSDĐ/DP-DK ngày 14/10/1998 với diện tích 880m2 đất tại các thửa 49, 50 ờ bản đồ số 10 xã Diên Phú.
Ngày 01/6/2006, ông Luyến chuyển nhượng 150m2 cho bà Huỳnh Thị Ngọc, bà Ngọc cũng đã được UBND huyện Diên Khánh cấp GCNQSDĐ. Cũng trong ngày này, ông Luyến chuyển nhượng 148m2 cho bà Huỳnh Thị Lai, Huỳnh Thị Liên.
Việc chuyển nhượng đất của ông Luyến đã bị gia đình ông khiếu nại và sau đó UBND huyện Diên Khánh phải thu hồi GCNQSDĐ số 00863QSDĐ/DP-DK đã cấp cho ông Luyến.
Thiếu sót của cơ quan tham mưu là: Phòng Tài nguyên- Môi trường huyện Diên Khánh không phát hiện trong hồ sơ văn bản thỏa thuận ghi “không được quyền sang nhượng với bất cứ hình thức nào” nên đã đề nghị UBND huyện Diên Khánh cấp GCNQSDĐ cho ông Luyến mà không ghi hạn chế về quyền định đoạt đối với diện tích đất cấp cho ông Luyến là không thể hiện đúng ý chí của các bên trong văn bản thỏa thuận về việc “chuyển quyền sử dụng đất từ đường hương hỏa”.
Ngày 27/01/2016, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa ban hành kiến nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Diên Khánh có biện pháp kiểm tra, chỉ đạo rút kinh nghiệm và khắc phục vi phạm nhằm nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn huyện
Nguyễn Đình Nhật