1. Cách thức kiểm sát bản án, quyết định giải quyết vụ án dân sự
Công tác kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án là một trong những nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND khi kiểm sát việc giải quyết vụ việc dân sự được quy định tại Luật Tổ chức VKSND và Bộ luật Tố tụng dân sự. VKSND Tối cao đã ban hành Quyết định số 399/QĐ-VKSTC ban hành Quy định về quy trình, kỹ năng kiểm sát Bản án, quyết định giải quyết vụ án dân sự của Tòa án.
Theo đó, công tác kiểm sát bản án, quyết định giải quyết vụ án dân sự của Tòa án phải được thực hiện ngay sau khi nhận được bản án hoặc phiếu kiểm sát bản án của Viện kiểm sát cấp dưới gửi đến; công chức được phân công kiểm sát bản án, quyết định phải xem xét yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện đã được Tòa án giải quyết triệt để hay chưa? Việc áp dụng căn cứ pháp luật của Tòa án đã đảm bảo đúng quy định pháp luật chưa? Việc tính án phí có đúng không? Tính khả thi của bản án, quyết định để đảm bảo quyền lợi của người được thi hành án; phần quyết định có rõ ràng không? Có điểm nào gây khó khăn trong công tác thi hành án không? Tùy theo tính chất, mức độ của từng vi phạm mà Kiểm sát viên đề xuất hướng xử lý kháng nghị hoặc kiến nghị Tòa án chấm dứt vi phạm hay yêu cầu khắc phục vi phạm.
Khi phát hiện vi phạm, KSV cần phải xác định rõ tính chất, mức độ vi phạm để tham mưu Lãnh đạo Viện có biện pháp giải quyết phù hợp. Đối với những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng hoặc về nội dung, làm ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án, không bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự như: không đưa đầy đủ người tham gia tố tụng, thu thập chứng cứ không đầy đủ, không khách quan; nội dung giải quyết không phù hợp với thực tế, không đúng quy định của pháp luật...thì báo cáo Viện trưởng ban hành kháng nghị.
2. Công tác phối hợp giữa Phòng 9 và Viện kiểm sát cấp Huyện.
Đối với VKS cấp huyện sau khi nghiên cứu bản án, quyết định có vi phạm thì báo cáo đề xuất lãnh đạo Viện. Đồng thời, VKS cấp huyện gửi dự thảo Kháng nghị theo những nội dung vi phạm và cho Phòng 9 cho ý kiến góp ý trước khi ký ban hành, nội dung nào chưa rõ, chưa vững chắc cần thu thập xác minh thì thực hiện ngay.
Trường hợp cần xin ý kiến của VKS tỉnh để được hướng dẫn, chỉ đạo nhằm củng cố quan điểm trước khi kháng nghị thì phải báo cáo Lãnh đạo Viện xin ý kiến chỉ đạo.
3. Đối với việc xây dựng và bảo vệ Kháng nghị.
Quyết định kháng nghị của VKS phải thực hiện theo đúng mẫu quy định của Ngành; bảo đảm chất lượng, đầy đủ, súc tích; lập luận phải vững chắc, viện dẫn căn cứ pháp luật chính xác, phải phân tích, đánh giá làm rõ căn cứ kháng nghị, những vi phạm nghiêm trọng về pháp luật tố tụng, nội dung thuộc điều khoản nào của luật, quan điểm giải quyết của VKS đối với vụ án theo hướng sửa hay hủy bản án, quyết định của Tòa án. Đảm bảo việc kháng nghị kịp thời, tránh tình trạng hết thời hạn kháng nghị mà vi phạm không được xử lý. Ngoài ra, lãnh đạo, KSV cần khắc phục triệt để tâm lý nể nang, né tránh, ngại va chạm,.. dẫn đến không thực hiện được thẩm quyền kháng nghị phúc thẩm để cấp giám đốc thẩm hủy án.
Trong thời gian chuẩn bị xét xử, KSV cấp phúc thẩm phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, nội dung kháng nghị, kiểm tra các tài liệu chứng cứ kèm theo để chứng minh cho nội dung kháng nghị; đồng thời, cần nghiên cứu kháng cáo của đương sự để xác định giữa nội dung đương sự kháng cáo với nội dung VKS kháng nghị có đồng nhất hoặc mâu thuẫn nhau hay không. Để bảo vệ tốt kháng nghị của VKS tại phiên toà phúc thẩm, KSV cần có kinh nghiệm, kỹ năng lập luận sắc sảo, có tính thuyết phục cao. KSV phải nêu theo từng vấn đề kháng nghị, cần chỉ ra được những tài liệu chứng cứ chứng minh cho nội dung kháng nghị phải dựa trên những quy định của pháp luật để lập luận những vi phạm của cấp sơ thẩm, làm cơ sở đề nghị Hội đồng xét xử chấp nhận.
Trường hợp Tòa án không chấp nhận kháng nghị của VKS, Viện kiểm sát nhận thấy kháng nghị có căn cứ thì Kiểm sát viên nghiên cứu xây dựng Báo cáo gửi đến VKS có thẩm quyền kháng nghị để giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm.
4. Đối với xử lý khi có án hủy, sửa có trách nhiệm của Viện kiểm sát.
Đối với những vụ án bị hủy có trách nhiệm của Viện kiểm sát, lãnh đạo đơn vị phải có bản kiểm điểm cá nhân tổ chức họp đánh giá, rút kinh nghiệm chung một cách nghiêm túc đối với những thiếu sót của Kiểm sát viên trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đã không phát hiện ra những thiếu sót, vi phạm của Tòa án để án bị hủy nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của Kiểm sát viên khi thực hiện nhiệm vụ. Xem đây là một chỉ tiêu thi đua, đánh giá và phân loại công chức hàng năm, tránh trường hợp Kiểm sát viên để xảy ra án hủy có trách nhiệm của VKS nhưng vẫn đề nghị Công chức hoàn thành tốt, xuất sắc nhiệm vụ.
Trên đây là một số kinh nghiệm trong thực hiện chức năng nhiệm vụ kiểm sát bản án, quyết định dân sự của Tòa án và thực hiện quyền kháng nghị phúc thẩm nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này trong thời gian tới.