Khánh Sơn là huyện Miền núi nằm về phía tây của tỉnh Khánh Hòa, tình độ dân trí còn thấp, đời sống kinh tế gặp nhiều khó khăn, sự giao thoa về văn hóa giữa đồng bằng và Miền núi còn hạn chế ở trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có vấn đề về hôn nhân và gia đình. Theo Toà án nhân huyện Khánh Sơn, năm 2015, Tòa đã thụ lý và giải quyết 39 vụ Hôn nhân gia đình về ly hôn, tăng gấp đôi so với năm 2014 (20 vụ), trong đó, số vụ người vợ đứng đơn ly hôn: 31/39 vụ (chiếm 79,49%), tình trạng ly hôn tập trung chủ yếu ở thị trấn Tô Hạp (46,15%, 18/39 vụ), ngoài ra còn ở xã Sơn Bình, Ba Cụm Bắc, Sơn Trung….
Trong 39 vụ thụ lý, Toà án đưa ra giải quyết 35 vụ, chỉ có 03 vụ các đương sự đồng ý hòa giải đoàn tụ thành, chiếm tỷ lệ rất thấp (8,57%). 06 vụ đình chỉ do nguyên đơn rút đơn khởi kiện (17,14%), tuy nhiên, trong số này có 02 vụ sau khi rút đơn khởi kiện, nguyên đơn tiếp tục gửi đơn ly hôn yêu cầu Tòa án giải quyết. 26/35 vụ giải quyết theo hướng ly hôn (74,29%). Như vậy, có thể thấy rằng đa phần các cặp vợ chồng khi đã nộp đơn ly hôn thì không thể hòa giải để đoàn tụ.
Việc ly hôn ảnh hưởng lớn đến sự ổn định xã hội tại địa bàn huyện, đặc biệt là sự phát triển và việc hình thành nhân cách của các con. Theo thống kê, trong tổng số 39 vụ án ly hôn Tòa án thụ lý giải quyết trên địa bàn Khánh Sơn thì đã có đến: 35/39 vụ (89,74%) là các cặp vợ chồng ly hôn khi đã có con, đa phần ly hôn khi các con của họ đều chưa thành niên.
Kết hôn và ly hôn là hai mặt của một hiện tượng trong đời sống gia đình, cho dù có thể một số trường hợp ly hôn là sự “giải thoát” cho những người trong cuộc khỏi sự tù túng trong đời sống hôn nhân, thì hệ quả của ly hôn vẫn là gánh nặng cho cá nhân và xã hội. Ly hôn không chỉ là “được” (với người vợ hoặc người chồng) mà còn những mất mát đó là “sự trả giá” của ly hôn.
Nguyên nhân để xảy ra hạnh phúc gia đình bị rạn nứt, đỗ vỡ, chủ yếu phần lớn là do mâu thuẩn gia đình, kinh tế khó khăn, ngoại tình, bạo hành đánh đập vợ con và các loại tệ nạn xã hội như cờ bạc, rượu chè. Từ đó nảy sinh mâu thuẩn, xung đột làm rạn nứt tổ ấm. Dù có nguyên nhân nào đi nữa, thì người gánh chịu hậu quả thua thiệt vẫn là chị em phụ nữ. Sức chịu đựng của con người có hạn, do đó chuyện ly hôn thì khó lòng tránh khỏi với những trường hợp nêu trên. Trong khi đó, Đảng và Nhà nước ta đều dành mọi ưu ái đến chị em phụ nữ, như Luật Hôn nhân gia đình, Luật Bình đẳng giới. Nam nữ đều đối xử công bằng trong gia đình và trong xã hội. Đó là chưa nói đến, ở các thôn xã nhiều loại hình câu lạc bộ nhằm góp phần đem lại hạnh phúc cho mỗi cặp vợ chồng, như Câu lạc bộ Gia đình hạnh phúc, Câu lạc bộ Không sinh con 3 v.v. Hơn nữa, chuyện vợ chồng là chuyện trăm năm được xây dựng trên cơ sở tự nguyện, tự giác của đôi bên, cho nên có sướng giàu thì cùng chung hưởng, không may khổ cực vất vả thì cùng sẻ chia. Tất cả vì hạnh phúc gia đình một cách bền vững. Nói tóm lại, gia đình là tế bào của xã hội. Gia đình yên ấm thì xã hội mới yên vui. Mặt khác, đạo làm người thì cần phải biết đúng sai, biết đâu là đạo lý nghĩa vợ chồng. Do đó, mỗi chúng ta khi đã có gia đình thì phải biết vun đắp tổ ấm xây dựng gia đình hạnh phúc một cách bền vững, lâu dài. Ngày nay với xu thế toàn cầu thì xã hội ngày càng phát triển và các mối quan hệ trong xã hội luôn vận động và biến đổi không ngừng. Để có một xã hội luôn tươi đẹp và phồn thịnh thì xã hội ấy phải phát triển theo định hướng của pháp luật.
Như chúng ta cũng đã biết những đứa trẻ sinh ra và lớn lên không có sự nuôi dưỡng, giáo dục, chăm sóc của cha mẹ dễ khiến cho các em có những suy nghĩ tiêu cực, nông nổi, tự ti về hoàn cảnh bản thân, gây ra những tổn thương về mặt tâm lý khó có thể hàn gắn được và đặc biệt hơn nữa, việc ly hôn của bố mẹ có thể khiến các em hình thành nhân cách lệch lạc, sa ngã vào con đường vi phạm pháp luật, tội phạm. Vì vậy, việc tìm ra nguyên nhân và đề ra các giải pháp giải quyết vấn đề là điều quan trọng, góp phần ổn định xã hội.
Tình trạng ly hôn gia tăng ở Khánh Sơn một cách đột biến, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng có thể phân thành hai nhóm nguyên nhân:
Nhóm nguyên nhân mang tính chủ quan (là nhóm nguyên nhân mang tính quyết định): do thiếu kỹ năng sống. Số liệu thống kê chỉ ra rằng, nhóm tuổi ly hôn ở Khánh Sơn trong năm 2015: chủ yếu từ 22 đến 35 tuổi (31/39 vụ, chiếm 79,49%). Thiếu kỹ năng sống, từ đó nảy sinh nhiều mâu thuẫn hôn nhân, dẫn đến tình trạng ly hôn, đặc biệt ở các cặp vợ chồng trẻ. Có những trường hợp mới chỉ kết hôn được 02 tháng, vợ chồng đã đưa nhau ra Tòa để giải quyết ly hôn, nguyên nhân vì chồng quá độc đoán, không tôn trọng, có lỡi lẽ xúc phạm vợ, bất đồng quan điểm sống, vợ mang thai nhưng chồng vẫn thờ ơ bỏ mặc.
Theo số liệu Tòa án huyện Khánh Sơn cung cấp: ly hôn xuất phát từ mâu thuẫn hôn nhân lên đến 92,30%, các nguyên nhân khác như bạo lực gia đình, do không có con chỉ chiếm rất nhỏ, khoảng 7,7%. Mâu thuẫn hôn nhân xuất phát từ việc các cặp vợ chồng chưa thực hiện hết được trách nhiệm của mình đối với cuộc hôn nhân mà họ đang tạo ra, vì họ chưa cảm nhận hết được giá trị thiêng liêng của hai tiếng “hôn nhân”, “gia đình”. Họ luôn coi mình là vị trí trung tâm, thiên về lối sống cá nhân nhiều hơn nên thiếu sự chịu đựng, lòng vị tha, không biết hy sinh vì nhau và vì con cái. Nhiều cặp đôi tìm hiểu vội vã, mới chỉ rung động chứ chưa phải tình yêu nhưng vẫn quyết định kêt hôn, đến khi khó khăn, sợi dây liên kết hai vợ chồng không đủ mạnh để giúp họ vượt qua.
Nhóm nguyên nhân mang tính khách quan: điều kiện kinh tế, đời sống tinh thần, quan niệm sống.
Phát triển kinh tế trên địa bàn Khánh Sơn còn gặp nhiều hạn chế, đời sống vật chật lẫn tinh thần của nhân dân còn thấp. Đời sống kinh tế của phần lớn các cặp vợ chồng còn gặp nhiều khó khăn, cùng với đó là việc sinh con sớm, nên vợ chồng thường nảy sinh mâu thuẫn. Đồng thời, huyện Khánh Sơn chưa có các trung tâm tư vấn tâm lý, giáo dục các kỹ năng sống, kỹ năng tiền hôn nhân nên việc nâng cao các kỹ năng này còn nhiều bất cập. Việc thay đổi quan niệm sống, quan niệm về đạo đức của xã hội: Nếu như trước đây, ly hôn là một điều đáng lên án trong xã hội thì ngày nay, nó không còn là vấn đề nghiêm trọng khi mà chủ nghĩa cá nhân được đề cao.
Để xây dựng mối quan hệ hôn nhân bền vững, hạn chế tình trạng ly trên địa bàn huyện Khánh Sơn, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Xuân về trên quê hương Khánh Sơn
Thứ nhất, bản thân các cặp vợ chồng, đặc biệt là vợ chồng trẻ cần nhận thức vai trò, vị trí, trách nhiệm của mình trong xây dựng mối quan hệ hôn nhân, gia đình, biết yêu thương, lắng nghe và chia sẻ, biết tôn trọng. Mỗi người phải biết tự điều chỉnh cái tôi, sống có trách nhiệm với gia đình và xã hội. Khi có mâu thuẫn cần bình tĩnh, khéo léo giải quyết vấn đề. Tăng cường học tập và nâng cao kỹ năng sống, đặc biệt là kỹ năng trong giao tiếp, giải quyết vấn đề trong hôn nhân, ứng xử trong gia đình. Chỉ khi các cặp vợ chồng thực hiện tốt trách nhiệm của mình trong hôn nhân thì vấn đề ly hôn mới có thể được hạn chế.
Thứ hai, các ngành, các cấp địa phương cần có những chính sách tạo điều kiện hơn nữa cho sự phát triển kinh tế. Tăng cường công tác tuyên truyền về xây dựng đời sống vợ chồng, đời sống gia đình, về các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc về hôn nhân, tuyên truyền có chất lượng, có trọng tâm, trọng điểm (chú trọng vào những đối tượng có nhận thức thấp, vào địa bàn có tỉ lệ ly hôn cao: thị trấn Tô Hạp, Ba Cụm Bắc; độ tuổi: từ 22 đến 35). Tuyên truyền đến từng người dân thông qua họp tổ dân phố, họp chi đoàn, sinh hoạt chi bộ, họp hội phụ nữ. Để góp phần nâng cao kỹ năng sống cho vợ chồng, thường xuyên mở các hội thảo, buổi thảo luận về kỹ năng sống, kỹ năng tiền hôn nhân cho các cặp vợ chồng, đặc biệt là vợ chồng trẻ, cho những người chuẩn bị bước vào đời sống hôn nhân. Cần tăng cường hơn nữa công tác hòa giải để các cặp vợ chồng muốn ly hôn có cơ hội đoàn tụ, cùng nhau xây dựng gia đình, nuôi dạy con cái.
Ly hôn là một quá trình gắn với nhiều vấn đề, những chịu đựng và những căng thẳng, những tác động tiêu cực đối với trẻ em, sự thiệt hại về kinh tế, nhất là đối với phụ nữ. Vì vậy việc trang bị các kiến thức về hôn nhân, về đời sống gia đình và trách nhiệm làm vợ, làm chồng, làm cha mẹ cho những nam nữ thanh niên mới bước vào độ tuổi kết hôn là hết sức cần thiết. Có kiến thức họ sẽ có trách nhiệm hơn với gia đình khi bước vào đời sống hôn nhân và cùng nhau xây dựng gia đình ấm êm. Để xây dựng một xã hội bền vững, phát triển, không thể không kiềm chế sự gia tăng của tình trạng ly hôn. Đây không phải là trách nhiệm của riêng ai, mà là trách nhiệm của toàn xã hội, Hãy chung tay để xây dựng hôn nhân bền vững, gia đình ấm no, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc./.