Thực hiện Kế hoạch số 373/KH-VKS-VP ngày 23/4/2019 của Viện trưởng VKSND tỉnh Khánh Hòa về việc tuyên truyền phổ biến pháp luật của ngành Kiểm sát nhân dân năm 2019.
Luật Đặc xá năm 2018 được Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 19/11/2018, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2019, với 39 điều quy định về nguyên tắc, thời điểm, trình tự, thủ tục, thẩm quyền và trách nhiệm thực hiện đặc xá; điều kiện, quyền và nghĩa vụ của người được đề nghị đặc xá cũng như quyền và nghĩa vụ của người được đặc xá…
Sau khi nghiên cứu Luật Đặc xá năm 2018 đối chiếu với những quy định của Luật Đặc xá năm 2007 và những tài liệu có liên quan; chúng tôi thấy có những điểm mới cơ bản có liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của công tác kiểm sát việc đặc xá như sau:
1- Luật Đặc xá 2018 tại điều 11 quy định có 16 loại tội (được quy định trong Bộ luật hình sự 2015) dù có đủ các điều kiện vẫn không được đề nghị đặc xá gồm các tội sau:
- Tội phản bội Tổ quốc (điều 108); Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (điều 109); Tội gián điệp (điều 110); Tội xâm phạm an ninh lãnh thổ (điều 111); Tội bạo loạn (điều 112); Tội khủng bố nhằm chống chính quyền Nhân dân ( điều 113); Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ( điều 114); Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 117); Tội phá rối an ninh (điều 118); Tội chống phá cơ sở giam giữ (điều 119); Tội khủng bố (điều 299); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (điều 421); Tội chống loài người (điều 422); Tội phạm chiến tranh (điều 423); Tội tuyển mộ, huấn luyện hoặc sử dụng lính đánh thuê (điều 424);
2- Luật Đặc xá 2017 quy định bản án hoặc quyết định của Tòa án đối với người đó đang bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm là thuộc trường hợp không được đề nghị đặc xá.
Nhưng theo quy định tại khoản 2 điều 12 Luật Đặc xá năm 2018 thì bản án, phần bản án hoặc quyết định của Tòa án phải bị kháng nghị theo hướng tăng nặng trách nhiệm hình sự mới không được đề nghị đặc xá; như vậy luật Đặc xá 2018 thu hẹp hơn đối tượng không được đề nghị đặc xá.
3- Về thời gian chấp hành án đối với một số tội cụ thể cũng như việc thực hiện nghĩa vụ dân sự để được coi là đủ điều kiện đề nghị đặc xá như:
- Người bị kết án về tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội; Tội phá hoại chính sách đoàn kết; người bị kết án từ 10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người do lỗi cố ý.
- Đã chấp hành án phạt tù ít nhất 17 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn, nếu sau khi được giảm xuống tù có thời hạn mà tiếp tục được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù thì thời hạn được giảm sau không được tính vào thời gian đã chấp hành án phạt tù…Cụ thể trường hợp này phải tính thực tế thời gian chấp hành án ít nhất là 17 năm, không tính thời gian được xét giảm án vào thời gian chấp hành án.
- Điểm mới của Luật Đặc xá năm 2018 quy định về trách nhiệm dân sự đối với bị án. Tại điểm d khoản 1 điều 11 quy định: trường hợp đã thi hành được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác nhưng do lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn thuộc trường hợp chưa có điều kiện thi hành tiếp phần còn lại theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự đối với người bị kết án phạt tù không thuộc các tội tham nhũng hoặc tội khác do Chủ tịch nước quyết định thì cũng thuộc đối tượng được đề nghị đặc xá.
Trường hợp phải thi hành trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước thì người được thi hành án phải đồng ý hoãn thi hành án hoặc không yêu cầu thi hành án đối với tài sản này.
4- Quyền được làm đơn đề nghị đặc xá của người đang chấp hành án phạt tù:
Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày Quyết định về đặc xá được niêm yết, phổ biến và trước khi Giám thị trại giam lập danh sách người đủ điều kiện để báo cáo Thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp gửi Tổ thẩm định liên ngành thì người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, tù chung thân được giảm xuống tù có thời hạn căn cứ Điều 11; Điều 12 Luật Đặc xá năm 2018 được làm đơn đề nghị đặc xá. Luật Đặc xá năm 2007 không cho phép người chấp hành án phạt tù có quyền này. Quy định của Luật Đặc xá 2007 chỉ quy định giám thị trại giam, giám thị trại tạm giam mới được đề nghị đặc xá.
5- Quy định cụ thể về Ban hành quyết định đặc xá và Công bố Quyết định đặc xá:
- Chính phủ chủ trì, phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan liên quan nghiên cứu, xây dựng tờ trình của Chính phủ và dự thảo Quyết định về dặc xá. Tờ trình và dự thảo Quyết định về đặc xá phải được trình Chủ tịch nước chậm nhất là 60 ngày trước thời điểm đặc xá để Chủ tịch nước xem xét, ban hành Quyết định về đặc xá.
- Văn phòng Chủ tịch nước có trách nhiệm rà soát, kiểm tra danh sách, hồ sơ những người được Hội đồng tư vấn đặc xá hoặc Chính phủ đề nghị trình Chủ tịch nước quyết định. Chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan tổ chức công bố Quyết định Đặc xá của Chủ tịch nước..
Những vấn đề trên Luật Đặc xá năm 2007 không quy định cụ thể trách nhiệm của Văn phòng Chủ tịch nước, các Bộ , Ngành liên quan; khắc phục những vấn đề trên thì Luật Đặc xá năm 2018 đã quy định cụ thể, chi tiết trong từng điều luật để các cơ quan có trách nhiệm chủ động thực hiện nhiệm vụ theo quy định của Luật.
Đặc xá là sự là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân các sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt khác…
Để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ công tác kiểm sát đặc xá, Phòng 8- Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa được Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh phân công nghiên cứu, tập hợp những điểm mới của Luật Đặc xá năm 2018 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2019) liên quan đến chức năng, nhiệm vụ trong công tác kiểm sát để giới thiệu, tuyên truyền đến công chức trong ngành kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa những vấn đề cơ bản của Luật Đặc xá năm 2018 để phục vụ cho công tác kiểm sát trong thời gian đến./.
Nguyễn Văn Tuấn - Trưởng phòng 8